جراحی اعصاب محیطی
جراحی اعصاب محیطی نوعی روش جراحی است که توسط جراحان مغز و اعصاب و با هدف بازگرداندن احساس و حرکت به اندام ها و همچنین تسکین و کاهش دردهای عصبی انجام می شود. جراح مغز و اعصاب با ترمیم و بازسایی عصب آسیب دیده توسط جراحی اعصاب محیطی، از بروز علائم عصبی و فلج در بیمار پیشگیری می کند.
اعصاب محیطی چیست؟
دستگاه عصبی محیطی بخشی از دستگاه عصبی است که از دو بخش دستگاه عصبی پیکری و خودمختار تشکیل شده است که وظیفه اصلی هر دوی این دستگاه ها انتقال اطلاعات بین مغز و دیگر ارگان های بدن می باشد. دستگاه عصبی خودمختار که به سرعت عمل معروف است؛ کنترل فعالیت های غیرارادی بدن از قبیل فشار خون، تخلیه ادرار، کنترل دمای بدن و… برعهده دارد.
کنترل فعالیت ارادی و ماهیچه های بدن برعهده دستگاه عصبی پیکری است. این بخش از دستگاه عصبی خود شامل سه بخش اصلی به نام اعصاب مغزی، اعصاب نخاعی و اعصاب محیطی است.
اعصاب نخاعی از اعصاب های بیشتری تشکیل شده اند و تعداد آنها به ۳۱جفت میرسد و اعصاب حسی و حرکتی در این نوع اعصاب جایگاهی ندارند و اعصاب تشکیل دهنده اعصاب نخاعی فقط از نوع مختلط می باشد.
بخشی از دستگاه عصبی محیطی است که جزو اعصاب ارادی یا پیکری دستگاه عصبی بوده و از مجموع میلیاردها عصب ساخته شده که همچون رشته های سیم در تمام بدن گسترش یافته اند این نوع رشته های عصبی، اطالعات را از تمام بدن جمع آوری کرده و به سمت مرکزی اصلی بدن یعنی مغز ارسال می کند. همچنین وظیفه پاسخ دهی و عمل کردن دستور های مغز نیز برعهده اعصاب محیطی است.
اختلالات اعصاب محیطی چیست؟
عصاب محیطی زمانی دچار اختالال می شوند که بافت ها و عصب های محیطی تحت فشار قرار بگیرند. کم تحرکی، استرس های مداوم، ورزش های سنگین و خاص، بیماری ها، عفونت و التهاب در محل اعصاب، آسیب یا تروما در حین حوادث، قرارگیری وضعیت نامناسب بدن، آسیب های وارده به اعصاب در حین جراحی و بسیاری عوامل دیگر از جمله عواملی هستند که سبب می شود فشار زیادی به اعصاب محیطی نواحی مختلف بدن وارد شود.
آسیب به اعصاب محیطی ممکن است همراه با زخم و یا به صورت بسته باشد. در صورتی که آسیب به عصب همراه با زخم و ایجاد خراش در پوست ظاهر شود در این صورت در اکثر مواقع بیمار نیاز به جراحی اعصاب محیطی خواهد داشت. آسیب به اعصاب محیطی بسته به اینکه کدام بخش از اعصاب را درگیر کرده باشد به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
در این نوع آسیب عصبی خود عصب آسیبی نمی بیند و فقط مسیر انتقال اطلاعات دچار اختالل می شود. این چنین آسیب ها به خودی خود برطرف می شود و نیاز به انجام اقدامات درمانی خاصی نیست.
در این نوع آسیب عصبی بخش های بیرونی اعصاب آسیبی متحمل نمی شوند و یا در صورتی که آسیبی به آن وارد شود بسیار جزئی خواهد بود برای درمان این نوع آسیب ها نیز، جراحی اعصاب محیطی الزم نیست.
این نوع آسیب دیدگی جزو شدیدترین حالت آسیب دیدگی اعصاب است و برای درمان آن انجام جراحی اعصاب محیطی به منظور پیوند و اصالح اعصاب ضرورت دارد.
روش های جراحی اعصاب محیطی
بسته به اختالال ایجاد شده در اعصاب نوع روش جراحی اعصاب محیطی نیز فرق می کند. از جمله رایج ترین روش های جراحی اعصاب محیطی شامل:
هدف از انجام چنین جراحی اعصاب محیطی، برداشتن تومور از ناحیه غالف عصبی و پیشگیری از انتشار یافتن سلول های سرطانی به دیگر اندام های بدن می باشد. خوشبختانه این نوع تومورها شیوع بسیاری پایینی دارند و در صورتی که اندازه تومور کوچک باشد به کمک جراحی اعصاب محیطی می توان بخش زیادی را تومور را بدون آسیب زدن به اعصاب خارج کرد.
در صورتی که اختالل ایجاد شده در اعصاب محیطی سبب شود دو انتهای عصب بریده شود، در این صورت به کمک جراحی ترمیم اعصاب محیطی میتوانید این دو قسمت جدا شده را به هم بدوزید. البته ناگفته نماند این روش جراحی، برای به هم پیوند کردن اعصاب له شده بکار نمی رود. امروزه به جهت پیشگیری از بروز عوارض و خطرات احتمالی پس از جراحی اعصاب محیطی، بیشتر از روش میکروسکوپی ترمیم اعصاب محیطی استفاده می شود. در این جراحی از یک میکروسکوپ با قدرت بالا استفاده شده که بدین وسیله جراح با مالحظه قسمت های مختلف اعصاب از آسیب زدن به دیگر نقاط پیشگیری می کند.
از این روش جراحی به منظور رهاسازی اعصاب تحت فشار بکار گرفته می شود. این عمل همچنین به عنوان عمل فشرده سازی تونل کارپال نیز شناخته میشود. آزاد سازی تونل کارپال شامل بریدن رباط صلیبی عرضی است. در انجام این کار، تونل گسترش مییابد و هر گونه فشاری که بر روی اعصاب و تاندونها قرار دارد، آزاد میشود. جراحی تونل کارپال به دو روش جراحی باز و جراحی آندوسکوپی انجام می شود.
علائم
– اختلال در تعادل
عوارض
شایع ترین اختلالات اعصاب محیطی
اعصاب محیطی در تمام بخش های بدن گسترش یافته اند و امکان آسیب به تمام اعصاب بدن وجود دارد اما برخی نواحی هستند که امکان آسیب دیدن اعصاب این ناحیه بیشتر از سایر نواحی است. که این نواحی شامل:
آسیب های عصبی کمر
عوامل مختلفی همچون فرسوده شدن دیسک های بین مهره ای، سیاتیک، بیماری تنگی کانال نخاعی و انجام انواع جراحی های ستون فقرات از جمله عواملی هستند که ممکن است بر ریشه های عصبی موجود در ناحیه کمر فشار بیاورند.
آسیب عصبی مچ دست یا سندروم تونل کارپل
سندروم تونل کارپال یکی از شایع ترین مشکالت مربوط به آسیب دیدگی اعصاب است که در ناحیه مچ دست رخ می دهد و زمانی رخ می دهد که ورم یا التهاب در مچ دست باعث فشردگی عصب مدین در دست شود.
آسیب عصبی به آرنج دست
عصب اولنار یکی از مهم ترین اعصاب اندام های فوقانی است که از تنه داخلی شبکه بازویی یا براکیال منشا گرفته است. عصب اولنار حاوی رشته های عصبی حسی و هم رشته های حرکتی است به همین جهت در صورتی که اعصاب اولنار به طور کامل دچار آسیب دیدگی شوند فرد دچار اختالالت حسی و حرکتی شدیدی خواهد شد.
آسیب عصبی شانه یا شبکه براکیال
شبکه بازویی یک شبکه پیچیده از عصب است که از گردن خارج میشود، از قسمت جلو شانه به سمت پایین عبور میکند و سپس به عصبهای جداگانه زیادی منشعب میشود و در عضالت و قسمتهای مختلف پوست انتشار مییابد.
نحوه انجام جراحی اعصاب محیطی
به طور کلی جراحی اعصاب محیطی به منظور اصالح عصب آسیب دیده انجام می شود. در صورتی که جراحی فقط به منظور آزاد سازی اعصاب نظیر جراحی سندروم تونل کارپال انجام شود، لزومی به بیهوشی عمومی نیست و با انجام بیهوشی موضعی قابل انجام است و مدت زمان انجام چنین جراحی کمتر از نیم ساعت می باشد. اما برای انجام جراحی هایی همچون جراحی ترمیم اعصاب و جراحی تومورهای غالف عصبی، بیمار باید تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد زیرا این جراحی ها از تهاجم بیشتری نسبت به دیگر روش های برخوردار است.
یکی از پیچیده ترین جراحی اعصاب محیطی مربوط به جراحی تومورهای غالف عصبی است زیرا این نوع جراحی در دو مرحله صورت می گیرد. بدین صورت که مرحله اول با هدف حذف تومور و مرحله دوم به منظور ترمیم اعصاب آسیب دیده انجام می گیرد.
پس از جراحی اعصاب محیطی بافت های عصبی از محل ترمیم شده رشد می کنند و خود را به بافت هدف(بافت هدف برای عصب حسی پوست و برای عصب حرکتی عضله است) می رساند.
سرعت رشد بافت عصبی روزی یک میلیمتر است. پس بالفاصله بعد از ترمیم عصب ، حس یا حرکت درست نمی شود و باید مدتی صبر کرد. در این مدت، عضالتی که بدون عصب مانده اند ضعیف می شود و ممکن است آنقدر ضعیف شود که حتی بعد از رسیدن عصب جدید، دیگر نتواند به حالت قبل بازگردند به همین جهت توانبخشی پس از جراحی اعصاب محیطی بسیار اهمیت دارد.